از منظر نگارنده، تحمیل مفهوم ژئوپلیتیک بر مقوله معرفتی و عقیدتی شیعه از ابتکارات و بدعت های کتاب ژئوپلیتیک شیعه، نوشته فرانسوا توال است. وی کوشیده است مفاهیم قدیمی تر اسلام ایرانی و اسلام عربی را در دایره ای محدودتر بر شیعه گری ایرانی و شیعه گری عربی تطبیق دهد. هدف اصلی او در این کتاب آن است تا ژئوپلیتیک شیعه را با هارتلند (مرکزیت) ایران ترسیم کند. نویسنده برای رسیدن بدین مقصود، بسیاری از واقعیت های جوامع شیعی را نادیده گرفته و خبط و خطاهای وی در گزارش دهی از تاریخ تشیع و شیعیان نیز کاملا مشهود است.   لطفا برای مشاهده متن چکیده عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

إن التواصل الادبی رغم تأثره بالمؤشرات التأریخیة و الثقافیة و الاجتماعیة و السیاسیة بین البلاد، لکن یفوق العوائق فی تقریب الافکار و الشعوب. یتمیز تواصل إیران الاسلامیة و الکویت بقدم العلاقات و حسن الجوار و تواجد الایرانیین فی الکویت؛ کما لا تخلو من الانتباه تنمیة حرکة التنویر الفکری و الاهتمام بالقضایا الثقافیة و الاجتماعیة فی البلدین خلال العصر الحاضر؛ و بما أن الأدب جسر بین الشعبین للتواصل، فدراسة ما بذل من الجهود العلمیة الأدبیة فی البلدین تجاه الأدب المقابل تکشف عن أنماط التواصل الادبی و قدرة رسوخ جذوره. إن هذه الدراسة تحاول العثور علی معرفة الجوانب الملفتة للإهتمام بین الأدباء و الباحثین فی الأدب الکویتی و الفارسی و تحلیل النشاطات فی ظلّ العوامل المؤثرة علی التواصل ایجابیاً و سلبیاً، کما تعرض إحصائیات عن وسائط التواصل الادبی بین البلدین فی حقل البحوث العلمیة المتمثلة فی التألیف و الترجمة، المقالة العلمیة و الرسالة و الاطروحة الجامعیة و المساعی المبذولة فی النشاطات الثقافبة مثل المنتدیات و الندوات و اللقاءات و البعثات. کل هذا فی محاولة معتمدة علی المنهج الوصفی التحلیلی مستعیناً بالکتب و الدراسات فی جمع المعلومات و تقدیم الاحصائیات. لعل من أهم ما توصل إلیه البحث هو أن إیران بذلت جهوداً مثمرة فی معرفة الأدب العربی الکویتی ودراسته و ترجمته فی العصر الحدیث و لا سیما بعد العقد الثانی من انتصار الثورة الاسلامیة حیث ازدادت البحوث العلمیة و المقالات و الدراسات فیها، کما أولت الکویت بالمقابل اهتماماً کبیراً بالأدب الفارسی و نشر الکتب المترجمة من الفارسیة فی العالم العربی. فمثل هذا التواصل الذی جری بین البلدین خلال عشرین سنة من عمره، یستدعی انتباهاً أکثر من جانب المهتمین بالامر لعرض صورة واضحة فی الآتی.

فی الوقت الذی یزداد فیه تصاعد التوتر الأمنی فی المنطقة، لاسیما بین جمهوریة إیران الإسلامیة والولایات المتحدة الأمریکیة، تنطلع الأنظار إلى الدور الذی یمکن أن تضطلع به المقاومة الفلسطینیة فی هذه المواجهة الدائرة، التی تأخذ شکل التصریحات السیاسیة والإعلامیة، مرورا بالعقوبات الاقتصادیة، وربما تصل إلى المعرکة العسکریة بین طهران وواشنطن، أو حلفاءهما تری إیران أن دعمها لحرکات المقاومة المسلحة الفلسطینیة لیس مفاجئا، أو مرتبطة بتحقیق أجندة إقلیمیة آنیة، بل له جذور تاریخیة، تعود لما قبل اندلاع الثورة الإسلامیة عام 1979، التی شهدت تزاید الدعم السیاسی والإعلامی، بحیث أن مرشدها الأول الإمام الخمینی" بادر التحویل السفارة الإسرائیلیة زمن المخلوع "الشاه، إلى سفارة للثورة الفلسطینیة، وامتلک علاقات وثیقة مع الزعیم الفلسطینی الراحل یاسر عرفات أوائل سنوات الثورة. وطالما أن إیران تعتبر دعم المقاومة الفلسطینیة واجبة دینیا، وأولویة مهمة، فإنها ستحاول تجاوز العقبات الأمنیة من إسرائیل والسلطة الفلسطینیة، فالدعم الإیرانی العسکری والمالی أثبت نجاعته فی قطاع غزة بالتصدی للحروب الإسرائیلیة، فی ظل قناعة المقاومة الفلسطینیة بأن الولایات المتحدة ترید القضاء علی القضیة الفلسطینیة من خلال صفقة القرن، وإن اجهاض هذه المؤامرة تأخذ بعین الاعتبار الدور الإیرانی لمواجهتها. تبدو المقاومة الفلسطینیة مطمئنة إلى أن علاقتها بإیران ثابثة واستراتیجیة لا تخضع لمصالح موقتة آنیة، مما یؤکد وجود قرار رسمی فی الجانبین التطویر علاقتهما، ویبدو أنهما أمام مرحلة استراتیجیة جدیدة، فی ظل أن إیران تدعم تلک الفصائل لأنها حرکات مقاومة، فیما تبدو الأخیرة حریصة على تطویر العلاقة مع إیران، فهما شریکان استراتیجیان، ویأتی تنمیة علاقاتهما ضمن إعادة ترتیب الأوراق التی تمر به المنطقة فی شهورها الأخیرة، مما استدعی منهما ترتیبات جدیدة لاستیعاب التغیرات. إن توثیق العلاقة بین إیران والمقاومة الفلسطینیة أمر مهم للجانبین، نظرا لحاجة بعضهما البعض، لاسیما فی هذه المرحلة الحرجة، خاصة وأنه للمرة الأولى فی تاریخ دبلوماسیتها الخارجیة، أعلنت إیران قبل سنوات أنها تدعم قوی فلسطینیة مسلحة تقاتل ضد إسرائیل، وتتبنى بصورة لا تقبل الشک أنها صاحبة الفضل فی امتلاک المقاومة للصواریخ التی مکنتها من قصف مدینتی تل أبیب والقدس.

مدینه بغداد من العواصم المهمه فی تاریخ الإسلام الاجتماعی، وبما انها مدینه جدیده تاسست فی منتصف القرن الثانی الهجری فقد اعتمدت علی مدن کان التشیع قد ضرب بجذوره فیها، فنمت بغداد واینعت من هذه الجذور، واعطت ثمارها ناضجه وواضحه للعیان. لکن وللاسف الشدید قامت مجموعه من الکتاب فی القرن الاخیر بتحریف الحقایق والشواهد التاریخیه، فسعوا الی تثبیت مفهوم عدم اصاله التشیع اجتماعیا فی العراق عموما، وبغداد علی وجه الخصوص، وان التشیع إنما ظهر فیها بعد دخول البویهیین إلیها. وعلی هذا فهنا سوال یطرح نفسه، وهو کیف یمکن لنا إثبات اصاله التشیع اجتماعیا فی بغداد منذ بدایه تاسیسها (145 ه) حتی نهایه الغیبه الصغری (329 ه)؟ وقد افترضنا ان اصاله التشیع الاجتماعیه تضرب فی عمق بغداد منذ التاسیس والفتره الاولی لوجودها، ولیست متاخره عنها، هدفنا هو توضیح الدور المهم للمکون الشیعی فی بغداد منذ تاسیسها واصالتهم اجتماعیا، وتطور مسیرتهم حتی منتصف القرن الرابع الهجری، وإعطاء الصوره الحقیقه لذلک الوجود، وبیان مدی تاثیره فی مجتمع بغداد. وقد قمنا باستخراج کم هایل من الادله والشواهد التی وردت فی امهات المصادر التاریخیه عن الشیعه ورجالها وحرکاتها الاجتماعیه، مع فرز وتصنیف الادله والشواهد، کل دلیل بحسب موضوعه، ومنهجنا فی هذا البحث توصیفی وتحلیلی. وما وصلنا إلیه حقایق ثابته دلت علیها النصوص المعتبره والشواهد، وایدها کثیر من ایمه التاریخ الإسلامی، واعطت للبحث ادله لا یمکن ان تعارض او یشکک فیها علی الصعید التاریخی.

مرت البصره منذ عصر تاسیسها الاول وبالتحدید عند دخول الامام علی (علیه السلام) إلیها فی حرب الجمل ببدایات ثقافیه للتشیع، وعلی الرغم من ذلک فقد اشیع انها سنیه، فما هی حقیقه تشیعها ثقافیا؟ وما هو دور الامام علی (علیه السلام) فی ذلک؟ المتتبع لهذا الموضوع بدقه تتولد لدیه بعض القناعات، بان التشیع الثقافی فی البصره وخصوصا علی مستوی الموروث الدینی والادبی، کان اصیلا متجذرا فاعلا فی الساحه الثقافیه، مساهما فی تاسیس الثقافه ومصححا لمسارها، خاصه فیما یتصل بالنهضه العلمیه، والعمق الثقافی. وکان الراید والمباشر الاول له هو الامام علی (علیه السلام)، ومن تاثر به وبطریقته فی ارساء مفهوم الثقافه؛ فکان للثقافه رجالها وموسسوها من الطراز الاول، بدءا بالامام علی (علیه السلام)، ومرورا باصحابه من امثال ابن عباس وابی الاسود الدولی وغیرهما، واستمرارا بمن تخرج علی ایدیهم ممن حمل هذه المسوولیه الکبیره، وکان کثیر منهم من الشیعه الاوایل. وبهذا فقد استطاع الامام علی (علیه السلام) فیما بعد وقعه الجمل ان یوسس لثقافه ولاییه مغایره للثقافه السابقه، وقد شکل حضوره الفاعل نقطه افتراق مفصلیه ولحظه انطلاق حضاریه فی ترکیبه الذهنیه الثقافیه الجدیده التی رعاها تاسیسا وتوجیها؛ لتکون ذهنیه مستوعبه للانطلاق الثقافی والمعرفی، ولقد ترکت مده اقامته هناک معطیات کبیره، فکانت موثره جدا فی اعاده تشکیل الافکار والقناعات وحتی الولاءات. ان الموروث الدینی والادبی لم یکن لینطلق لولا وجود الامام علی (علیه السلام) معلما لاجیال المسلمین حاثا ایاهم علی التعلم وتقیید العلم بالتدوین، ولولا الفتح العلمی والثوره المعرفیه التی قادها الامام علی (علیه السلام) لما کان للمسلمین هذا التراث العلمی الهایل کما ومضمونا. لقد کانت حرکتنا البحثیه منصبه علی تجمیع الوثایق التاریخیه باوجه ها المتعدده؛ لتکون هی الفیصل فی الاستنتاج بعد إعطایها حقها من القراءه المنصفه والاستنطاق العلمی، وکان منهجنا الذی اعتمدناه فی هذه الدراسه منهجا توصیفیا تحقیقیا. وقد اعتمدنا الموضوعیه ونحن نحاول تلمس الثقافه الشیعیه علی امل ان نجد ادله واضحه فی الثقافه الشیعیه، ونری دور الامام علی (علیه السلام) فی ایجادها هناک.

چکیده عربی:میر سید علی من عرفاء الشیعة الکبار. ولد فی عائلة ثریة وسیاسیة لکنه لم یهتم فی شبابه بالسیاسة. لقد تعمق الهمدانی فی العلوم الاسلامیة المختلفة وکان قطبا للسلسلة (الذهبیة الرضویة). من النقاط اللطیفة فی حیاة میر سید علی الهمدانی اسفارة الکثیرة والتی کانت بهدف تبلیغ الدین وارشاد الناس.ان اسفاره المتعددة الی کشمیر حولتها الی مرکزا راسخا للاسلام. لقد ادی وجود الملاحظات الشکلیة فی مراسلاته مع الحکام السنة، الی یعده بعض الکتاب صوفیا سنیا فی حین ان الوثائق الواضحة تدل علی تشیعه. تقارن عصر الهمدانی مع هجوم المغول علی ایران. لقد ترک اثارا وکتابات متعددة حیث ان الکثیر منها لازال خطیا ولم یطبع لحد الان. چکیده فارسی:میرسیدعلی از عارفان بزرگ شیعه است. وی در همدان در خاندانی ثروتمند و اهل سیاست به دنیا آمد، اما خود در جوانی توجه چندانی به سیاست نداشت. همدانی در علوم مختلف اسلامی تبحر داشت و قطبیت سلسله «ذهبیه رضویه» از آن او بود. از نکات جالب زندگی میرسیدعلی همدانی سفرهای بسیار اوست که هدف آن تبلیغ دین و راهنمایی مردم بود. سفرهای متعدد او به کشمیر، این دیار را به پایگاه استواری برای اسلام تبدیل کرد. برخی از ملاحضات صوری همدانی در مکاتباتش با حاکمان سنی باعث شد تعدادی از نویسندگان، وی را از صوفیان سنی برشمارند، در حالی که مدارک روشنی دال بر تشیع او موجود است. زمانه همدانی مصادف است با حمله مغول به ایران. از وی آثار و نوشته های متعددی برجای مانده که بسیاری از آنها به صورت خطی است و به چاپ نرسیده است.

چکیده فارسی:در اواسط دوره حکومت اولجایتو (حک 703-716 ق) که در نتیجه مجادلات مذهبی دو گروه عمده اهل سنت، حنفی و شافعی ها، مغولان ایران در آستانه رویگردانی از اسلام و مسلمانی بودند، تشیع نقش تاریخی مهمی بر عهده گرفت و با گرویدن اولجایتو به مذهب تشیع (709ق)، از تجدید آیین ها و سنن مغولی در ایران ممانعت شد. حضور فعال و موثر تشیع در عرصه مذهبی ایران در این برهه از زمان، علاوه بر اینکه به نفع اسلام و مسلمانان تمام شد، این فرصت را برای شیعیان فراهم آورد تا جامعه ایران را بیش از پیش با عقاید مذهبی خود آشنا سازند. اگرچه رسمیت تشیع پس از اولجایتو استمرار نیافت، اما تاثیر بسیاری در تحولات مذهبی ایران در ادوار بعد برجای گذاشت که برایند آن، رسمیت و تثبیت تشیع در عهد صفوی بود.   چکیده عربی:فی اواسط عصر حکومة اولجایتو (التی استمرت من 703 الی 715 ه. ق) و نتیجة للمجادلات المذهبیة بین المجموعتین الاساسیتین لاهل السنة و هما الحنفیة والشافعیة کان المغول الایرانیون علی اعتاب ترک الاسلام، قام التشیع بدور تاریخی مؤثر و بایمان اولجایتو بمذهب التشیع سنة 709 ه. ق تم منع تجدید المراسم والسنن المغولیة فی ایران. ان الحضور النشط والمؤثر للتشیع فی المجال المذهبی فی ایران فی تلک الفترة بالاضافة الی انه کان بصالح الاسلام والمسلمین اعطی الفرصة للشیعة لکی یقوموا و بشکل اکثر من السابق، بتعریف المجتمع الایرانی باعتقاداتهم المذهبیة. و علی الرغم من ان الاعتراف الرسمی بالتشیع لم یستمر بعد اولجایتو لکنه ترک تاثرا کبیرا علی التحولات المذهبیة فی ایران فی المراحل التی تلته حیث نتج عنه الاعتراف الرسمی بالتشیع تثبیته فی العصر الصفوی.

چکیده فارسی:درباره عقیده و خاستگاه فکری ابن ابی الحدید، بسیار گفتگو شده است. این اختلاف، به دلیل دیدگاه اعتزال است، چرا که معتزله گاهی به شیعه و گاه به اهل سنت، گرایش نشان داده اند.معتزله و صوفیه از این جهت با هم شباهت دارند.ابن ابی الحدید، در شرح نهج البلاغه خود، بارها از بزرگان معتزله به خوبی یاد کرده است، مانند: ابوعلی جبائی، ابوالقاسم جبائی، ابوعثمان جاحظ، ابوالهذیل علاف، ابوجعفر اسکافی و دیگران. ابن ابی الحدید، همچنین در اشعار خود، صریحا بیان می کند که عقیده او، اعتزال است.   چکیده عربی:الحمدللة رب العالمین، و الصلاة و السلام علی اشرف الأنبیاء و المرسیلین محمد و آله الطیبین الطاهرین، و اللعنة الدائمة علی اعدائهم اجمعین.لقد انشغلت افکار العلماء فی شرح ابن ابی الحدید منذ عصور عدیدة، منهم من نقد الکتاب ادیبا، و منهم من نقدة فکریا، و منهم من نقدة دینیا، و منهم ... فکانت النتائج متضاریة بین موافقین له و مخالفین، و اشتدَّ الصراع بینهم حتی ضاع الحق.و من المسائل الخلافیة بین العلماء لهذة الشخصیة الادبیة الفذة فی عقیدتة المذهبیة. لقد سعینا فی هذة المقالة الوقوف علی الآراء المختلفة للعلماء فی هذا الباب و من ثم نطالب القضاء له أو علیه من قبل القراء الکرام، بعیدین کل البعد من العصبیة العمیاء، سائلین المولی ان یقبل عملنا هذا باحسن القبول.

چکیده فارسی:هرزه نگاری به معنی ارائه صحنه های آشکار جنسی در یک اثر ادبی یا هنری، پدیده ای است که به لحاظ پیامدهای مخرب بی شمار بر عفت و اخلاق عمومی و فردی و نیز کانون خانواده، در قوانین بسیاری از کشورها جرم انگاری شده است. در حقوق کیفری ایران نیز برخی رفتارهای مرتبط با هرزه نگاری، در صورت جمع سایر شرایط مربوط به مرتکب، بزه دیده، دریافت کننده آثار، موضوع جرم، وسیله ارتکاب و نیز در فرض وجود عنصر روانی لازم، جرم انگاری شده است؛ مشروط بر این که اعمال مذکور برای مقاصد علمی یا هر مصلحت عقلایی دیگری انجام نشده باشند. عمده مجازات هایی که برای این جرایم در نظر گرفته شده، عبارت اند از شلاق، حبس، جزای نقدی و محرومیت از حقوق اجتماعی؛ اما در برخی موارد قانونگذار به قضات این اختیار را داده است که عمل مرتکب را از مصادیق افساد فی الارض تلقی کرده و حکم به اعدام صادر نمایند. این نوشتار، به منظور صیانت بیشتر جامعه از گزند هرزه نگاری از یک سو و صیانت بیشتر حقوق شهروندان و متهمان از سوی دیگر ضرورت تدوین قانون جامع هرزه نگاری و نسخ قوانین پراکنده و معارض فعلی و ابهام زدایی از آنها را آشکار می سازد.   چکیده عربی:الخلاعة بمعنی عرض مشاهد جنسیة صریحة فی أثر ادبی او فنی، و تعتبر جریمة بمختلف انواعها بحسب قوانین الکثیر من الدول لتأثیراتها المخربة التی تضر بالعفة و الاخلاق الاجتماعیة و الفردیة، و تهدد کیان الأسرة.بحسب النظام القانونی الایرانی ایضا، اذا استجمعت التصرفات الخلاعیة جیمع الشروط فیما یخص المرتکب، المتضرر، مستقبل الأثر، موضوع الجریمة، وسیلة ارتکابها و ایضا مع فرض وجود العنصر النفسی اللازم، فانها تعتبر جریمة، شرط أن لاتکون الاعمال المذکورة قد تمت لاهداف علمیة او ایة مصلحة عقلائیة اخری. العقوبات الرئیسیة المقررة لمثل هذه الجرائم هی الجلد، الحبس، الغرامة النقدیة، و الحرمان من الحقوق الاجتماعیة، و لکن فی بعض الحالات اعطی المقنن القضات صلاحیة اعتبار عمل المرتکب مصداقا من مصادیق «الإفساد فی الأرض» و سمح بإصدار عقوبة الإعدام بحقه. تهدف هذه المقالة الی زیادة تحصین المجتمع أمام اضرار الخلاعة، و کذلک الحفاظ علی حقوق المواطنین و المتهمین بشکل اکبر، و توضح أهمیة سن قانون شامل موحد بشأن الخلاعة، و نسخ القوانین المبعثرة و المتعارضة و ازالة الإبهام عنها.

چکیده فارسی:هنر مینیاتور از مهمترین اشکال هنری است که با ظهور اسلام نسبت به سایر هنرهای اسلامی به مقام بالاتر نایل شد، کشورهای بسیار در این عرصه پیش قدم شدند، ایران از کشورهایی بود که اشکال مختلف هنری حاوی تمام جنبه های اسلامی را پذیرفت که از یک سو خود بر معیارهای ارزیابی و ذائقه هنری تاثیر گذاشت و از سوی دیگر از آنان تاثیر پذیرفت.در این مقاله به طور مختصر به دوره های تجلی این هنر می پردازیم سپس به نقد فلسفی عرفانی با بهره گیری از مجموعه آثار برخی از نگارگران اشاره خواهیم کرد و سعی می کنیم معیارهای نقد هنری و ربط مضامین آن را با مفاهیم فلسفی آثار روشن کنیم.   چکیده عربی:من اهم التیارات الفنیه التی تزامن ظهورها بظهور الاسلام هو فن المینیاتور و قد تسابقت کثیرا من الدول فی هذا المیدان و کانت ایران احدی تلک الدول التی رحبت بالروافد الاسلامیه و ما حوته فی طیاتها من انواع مختلفه للفنون اثرت بدورها علی مقاییس النقد والتذوق الفنی و تأثرت به کل تلک المعاییر الحاکمه فی درجات الجمال الفنی، فی هذه المقاله سنتدرج فی القول بتوضیح مقدمه مختصره عن حقبه تاریخیه اشرقت فیها ملامح هذا النوع من الفن ثم سنتطرق بعدها الی نقد فلسفی عرفانی عن مجموعه اعمال لبعض فنانی هذا الفن و توضیح مقاییس النقد الفنی و ربط مضامینها بما حوته مجموعه الصور من مفاهیم فلسفیه.